De luchtvaart van de jaren ’50

Het is nu nauwelijks meer voor te stellen, maar er was een tijd dat roken in het vliegtuig volstrekt normaal was. Behalve de invoering van een totaal rookverbod (nu zo’n twintig jaar geleden) zijn er in de luchtvaart vele andere zaken enorm veranderd in de afgelopen decennia. Wist je bijvoorbeeld dat stewardessen in de jaren ’50 maximaal 56 kilo mochten wegen? Bizar maar waar!

Een luxe-ervaring

Voor de meeste van ons is vliegen inmiddels de normaalste zaak van de wereld, en dan vooral als snel vervoersmiddel van punt A naar punt B. Maar in de jaren ‘50 was vliegen een uitje op zich. Je vloog in je mooiste kleding en vóór het boarden werd er een groepsfoto geschoten. Aan boord kreeg je vervolgens een ansichtkaart om al je belevenissen op te schrijven voor vrienden en familie die nog nooit gevlogen hadden. Met het vliegtuig reizen was een ware filmster-ervaring. En je moest dan ook bijna filmster zijn om je in de jaren ’50 een vliegreis te kunnen veroorloven: een gemiddeld ticket kostte een heel maandsalaris!

Meters beenruimte

Voor die enorm hoge prijs kreeg je destijds dan wél meters beenruimte. De ruimte in de economy class van 1950 lijkt qua ruimte op de business class van nu. De first class was zelfs zo ruim dat het wel een hotelkamer leek! Door onder andere het fenomeen van lowcost-vliegen moet het aantal passagiers op een vlucht tegenwoordig gemaximaliseerd worden en beenruimte is nu dan ook een schaars goed.. In de gloriedagen van de luchtvaart was dat dus wel even anders.

Stewardessen: streling voor het oog

Ondanks de enorme ruimte in vliegtuigen van toen mochten stewardessen er bepaald niet veel van innemen.. Voorbeelden van de opmerkelijke voorwaarden waar stewardessen aan moesten voldoen: de dames moesten onder de 56(!) kilo wegen, vaak een korset dragen, single zijn en zich aan hoge morele standaarden houden. Verder was het verplicht om hoge hakken te dragen die pas na het opstijgen ingeruild konden worden voor plattere schoenen.

Gratis sherry’tje erbij?

Ook de rol van stewardessen is sinds de beginjaren van de commerciële luchtvaart flink veranderd: de dames waren er toen om de passagiers op hun wenken te bedienen. De verhouding passagiers-stewardessen lag hoger, en dat was ook wel nodig: het glas van de reiziger mocht nooit en te nimmer leeg zijn! Ook dit kunnen wij ons tegenwoordig haast niet meer voorstellen, maar gratis en onbeperkte alcoholische drank waren in die dagen een zeer belangrijk onderdeel van de commerciële luchtvaart. Het was dan ook niet ongewoon om totaal dronken uit het vliegtuig te stappen. Ook opvallend: vast onderdeel van de training van stewardessen was het mixen van cocktails als een Martini en een Manhattan.

Steek er nog een op!

En wat is een borrel zonder een sigaret? Stapte je als roker in de jaren ‘50 tot ’90 (!) in een vliegtuig, dan zorgde je ervoor dat je je sigaretten bij je had. Want je moest natuurlijk wel gewoon door kunnen roken tijdens de vlucht! Tijdens het inchecken gaf je dan aan of je rookte of niet. Aan de hand daarvan kreeg je een stoel op de achterste rij of juist voorin, in het non-smokinggedeelte. Maar als het toestel vol bleek te zitten mocht je op de voorste rij natuurlijk ook wel een sigaret opsteken. Met als gevolg dat het hele vliegtuig binnen de kortste keren blauw zag van de rook. Dit is inmiddels gelukkig wel anders: het rookverbod werd rond 1995 ingevoerd.

Paspoort en bodyscan

Tegenwoordig moeten we minimaal twee uur van tevoren op de luchthaven aanwezig zijn om vervolgens door een volledige bodyscan te gaan. In de jaren ‘50 was dit ondenkbaar: het was toen heel normaal dat je een half uurtje voor vertrek aanwezig was om vervolgens rustig aan boord te stappen. Niemand hoefde z’n identiteitsbewijs te laten zien: dit werd pas later verplicht, in 1973. Ook het meenemen van vloeistoffen was geen enkel probleem: het is pas sinds 2006 dat hier strenge regels aan verbonden zijn in verband met mogelijk terrorisme.

Turbulentie? Pas op dat je je nek niet breekt!

Vliegen was dan wel een uitje: het was ook een relatief gevaarlijke bezigheid. De vliegtuigen van de jaren ‘50 waren nog niet heel veilig, onder andere doordat de toestellen aangedreven werden door zuiger- in plaats van straalmotoren. Deze zuigers brachten veel herrie en getril met zich mee en daarnaast konden ze bij turbulentie flinke stoten afgeven. Vanwege lagere plafonds en minder stevige stoelriemen kon zo’n stoot zelfs tot gevolg hebben dat je je nek brak. Daarnaast waren vliegtuigen destijds vaak uitgerust met mooie glazen panelen, die bij een ongeluk of tijdens turbulentie in duizenden kleine stukjes konden breken. Ongelukken waren ook veel gebruikelijker: in mist landen was haast niet mogelijk, botsingen waren aan de orde van de dag, en het was zelfs niet ongehoord dat een motor spontaan uit het vliegtuig viel.. Tegenwoordig is vliegen een van de veiligste manieren om te reizen. Al met al kunnen we dus zeggen dat de luchtvaart behoorlijk is veranderd sinds haar begindagen!

Dit artikel werd oorspronkelijk op 7 maart 2016 geplaatst op Telegraaf.